Grain ATM Scheme सरकारने गरिबांसाठी एक अभिनव पायंडा सुरू केला आहे ज्यात काही राज्यांमध्ये आता “राशन एटीएम”च्या माध्यमातून लाभार्थ्यांना मोफत धान्य दिलं जाईल. या योजनेचं उद्दिष्ट आहे राशन वितरणाची पारदर्शकता वाढवणे, भ्रष्टाचार थांबवणे आणि लोकांची गर्दी टाळणे. ही यंत्रणा सध्या प्रायोगिक तत्त्वावर राबवली जात असून, विशेषतः ज्यांच्या नावावर डिजिटल रेशन कार्ड आहे, त्यांना त्याचा अधिक फायदा होईल.
सध्या कोणत्या राज्यांमध्ये सुरू आहे?
सध्या ही सुविधा दिल्ली, उत्तर प्रदेश, महाराष्ट्र, हरियाणा आणि मध्य प्रदेश या राज्यांमध्ये काही जिल्ह्यांमध्ये सुरू करण्यात आली आहे. शहरी भागात प्रत्यक्ष वाटपही सुरू झालं आहे तर ग्रामीण भागात चाचणी सुरु आहे. सरकार या उपक्रमाचा प्रतिसाद पाहून पुढील निर्णय घेईल.
राशन एटीएम कसं काम करतं?
ही यंत्रणा बँक एटीएमसारखीच आहे. लाभार्थीला आपला आधार किंवा रेशन कार्ड मशीनवर स्कॅन करावा लागतो. त्यानंतर त्याच्या खात्यातील पात्रतेप्रमाणे धान्य निवडता येतं – जसं की गहू, तांदूळ किंवा डाळी – आणि मशीनमधून धान्य थेट कंटेनरमध्ये येतं. संपूर्ण प्रक्रिया बायोमेट्रिक किंवा OTP प्रमाणे सुरक्षित असून, प्रत्येक व्यवहार ऑनलाइन नोंदवला जातो.
किती आणि काय मिळणार?
प्रधानमंत्री गरीब कल्याण योजनेप्रमाणे, लाभार्थ्याला 5 किलो धान्य मिळेल – हेच राशन एटीएममधूनही मिळेल. सध्या गहू, तांदूळ व डाळी यांचा समावेश असून भविष्यात साखर, तेल यासारखे अन्य पदार्थ देखील जोडले जातील. एक मशीन एकावेळी 70-100 किलोपर्यंत धान्य साठवू शकते आणि दर 2-3 दिवसांनी त्याची रिफिलिंग केली जाते.
या योजनेचे फायदे काय?
मुख्य फायदा म्हणजे आता लोकांना लांबच लांब रांगेत उभं राहावं लागणार नाही. डीलरकडून होणाऱ्या गैरव्यवहाराला आळा बसेल आणि वाटप पारदर्शक पद्धतीने होईल. कोणत्या लाभार्थ्याला किती धान्य दिलं गेलं आहे, याची माहिती सरकारकडे डिजिटल स्वरूपात उपलब्ध राहील. याशिवाय, काम करणाऱ्या लोकांना, महिलांना आणि वृद्धांना त्यांच्या वेळेनुसार सुविधा मिळेल.
सरकारची पुढची योजना काय आहे?
सरकारने या संकल्पनेला यशस्वी बनवण्यासाठी खास प्रशिक्षण कार्यक्रम आणि तांत्रिक सुधारणांसह काम सुरू केलं आहे. भविष्यात संपूर्ण देशभरात हे मशीन लावण्याचा मानस आहे. तसेच, एक मोबाइल अ‍ॅप देखील विकसित केलं जात आहे ज्याद्वारे नागरिक आपली पात्रता, वितरणाची वेळ व जवळच्या मशीनचं लोकेशन पाहू शकतील. सौरऊर्जेवर चालणारी यंत्रणा देखील काही ठिकाणी बसवण्याची योजना आहे.
कोणाला मिळणार या योजनेचा लाभ?
हे मशीन फक्त त्याच लाभार्थ्यांसाठी आहे ज्यांच्याकडे वैध रेशन कार्ड आहे आणि जे NFSA, अंत्योदय योजना किंवा प्रधानमंत्री गरीब कल्याण योजनेच्या श्रेणीत येतात. आधार कार्ड लिंक केल्यास बायोमेट्रिक वापरून धान्य सहज मिळवता येईल. सरकार हळूहळू सगळ्या राज्यांमध्ये डिजिटल रेशन कार्ड सक्तीचं करण्याच्या दिशेने वाटचाल करत आहे.
FAQs: वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
Q1. राशन एटीएम म्हणजे काय?
ही एक स्मार्ट मशीन आहे जिच्यातून आधार/रेशन कार्डद्वारे मोफत धान्य मिळते.
Q2. कोण याचा लाभ घेऊ शकतो?
केवळ पात्र रेशन कार्डधारक, जे सरकारी योजनांतर्गत येतात.
Q3. कोणत्या राज्यांमध्ये सुरू आहे?
दिल्ली, यूपी, महाराष्ट्र, हरियाणा व एमपीमध्ये पायलट प्रोजेक्ट सुरू.
Q4. काय मिळेल या मशीनमधून?
गहू, तांदूळ, डाळ; पुढे साखर व तेलही मिळणार.
Q5. यासाठी पैसे लागतात का?
नाही, ही सेवा पूर्णपणे मोफत आहे.
